TUTUP
SCROLL UNTUK MELANJUTKAN MEMBACA
Gabung di IDN Times

20 Geguritan dalam Bahasa Jawa, Puisi Tradisional yang Apik

Ada geguritan tradisional dan kontemporer

Ilustrasi menulis (pexels.com/ill artsy)

Geguritan termasuk salah satu sastra tradisional Jawa dan Bali yang berbentuk teks. Geguritan seperti puisi, yang dibedakan menjadi dua yaitu tradisional dan kontemporer.

Jika geguritan tradisional terikat dengan beberapa aturan seperti jumlah baris, rima, dan suku kata, geguritan kontemporer tidak memberlakukan aturan tersebut. Geguritan kontemporer membebaskan penulisnya untuk berekspresi.

Berikut 20 contoh geguritan Jawa dengan berbagai tema. Mari disimak!

1. Contoh geguritan tradisional

ilustrasi menulis (Pexels.com/George Milton)

Sun nggegurit:
(1) "Kaanan jaman saiki
Sipat pemudha-pemudhi
Srawunge saya ndadi
Raket wewekane sepi
Tan kadi jaman nguni
Srawung sarwa ngati-ati".

Sun Nggegurit
(2) "Lelakon jaman saiki,
Kabeh pemudha-pemudhi,
Kutha desa gunung sami,
Mung sinau kang den esthi".

(3) "Yen manut wasiting kuna
Priya srawung Ian wanita
Gampang ketaman panggodha
Nerak ing laku susila
Temah darbe jeneng ala
Wusanane tibeng papa".

Dikutip dari "Ngengrengan Kasusastran Jawa" karangan S. Padma Sukaca

2. Contoh geguritan kontemporer

ilustrasi seseorang sedang menulis (Pexels.com/Judit Peter)

• Wewayangan (Supriyadi)

Panguripanmu wus ginurit

Ing gelare kelir jagad gumelar

Surya pinangka blenconge

Bumi pinangka deboge

Lelakonmu dadi gancare carita

Kang sinanggit Kang Murba Kawasa

Binabar ing pangucap lan polah tingkah

Tangis lan guyu gegen hingane

Banjur kapan babare lelakon

Sawangen polahe kayon

Jejeg miring mirong ngetan mangulon

Sabdane Hyang Manon humiring gen hing sabda kun

Ginarebeg pra widadara widadari

Mungkasi lakon sawengi iki

(Dlingo, 13 Februari 2020)

• Merapi (Puthu Aryana)

Merapi…
Saka kadohan katon gagah
Asep putih ndedel ing awiyat
Tilas dalan lahar katon cetha
Kena sunare Hyang Bagaskara

Merapi…
Saumpama kowe bisa crita
Kabeh kadadean ing tanah Jawa
Wiwit jaman Mataram Kuna
Nganti madege Kraton Ngayogyakarta

Merapi…
Sliramu anyekseni kridhaning bangsa
Wiwit nalika ngusir penjajah Walanda
Jaman mardika jaman Soekarno
Nganti jaman Soeharto
Jaman Habibie tumekaning Megawati lan Susilo
Merapi dadi saksi

• Pamulangan (Budhi Setyawan)

Jare simbah aku kudu sekolah
Kareben dadi bocah genah mrenah ora nggladrah
Jare rama ibu aku kudu sregep mangkat
Kareben dadi wong pangkat urip ora kesrakat mlarat

Jare bapak ibu guru aku kudu sinau
Tambah ilmu
Kareben kelakon kabeh kang tinuju
Nanging
prakanca, ….

Coba delengen kahanan nyata
Apa isih bisa pamulangan kang ana dadekake urip tumata
Pamulangan kang tanpa tuladha
Pamulangan kang kasatan piwulang
Pamulangan kang ngajarake angka-angka wuta
Siji lan siji ana pira?

Jare anut kang duwe kersa
Jan ora weruh subasita, trapsila, apa maneh tata krama
Lali dosa…
Kabeh lurung binarung kumalungkung
Pamrih pamuji siji
Pamulangan ora aweh pepadang

Simbah,
Nyuwun pangapunten
Kula mboten kepingin dados dokter
Jalaran duite bapak mboten wonten sakoper

• Begal (Iswahyudi)

Begal…
Wong liya nyebut brandhal!
Saben dina ngasah gaman nganggo ungkal
Kanggo nodhong njero terminal

Begal…
Pinter golek akal
Sapa wae bakal didadekake tumbal
Begal utege wis mirip kadhal
Yen kecekel dulangen sandhal!

Begal saiki…
Luwih tega nglarani!
Nggawa pitul nembak wong nganti mati!
Nggawe gregetan para pulisi!
Begal dibrantas ana ngendi-endi
Ketemon ngrampas ditembak mati

Begal saiki wis kebangeten
Wus kerep nggawa korban
Donya brana asil rampogan
Haram hukume yen dipangan
Bakal nampa siksaning nraka jahanam

3. Contoh geguritan dari "Antologi Geguritan Kidung Karangkitri" terbitan Dinas Kebudayaan Daerah Istimewa Yogyakarta tahun 2020

ilustrasi menulis. (Pexels.com/vk.studio)

• Palaran Tegalrejo (Indra Tranggono)

Nalika ngambah jobin pendhapa Tegalreja

Mripatku weruh jubah putih kumlebet kebak wibawa

Sang Pangeran jumeneng tanpa kedheping netra

Sereng, mencereng gawe getering nala

Bangsa penjajah wus salin rupa

Sang Pangeran tansah siyaga

Ngupaya tetep ngregem ajining dhiri

Tan lena ditlikung raseksa nggegirisi

Gamelan ing pendhapa talu

Ngregem piyandeling Sang Pangeran

Tembang palaran keprungu

Ngiring brantayuda netepi sedya

Sang Pangeran nyekar

Kumandhang kanthi swara gandhang

Netra tansah sumunar

Adeg-adeg dhiri dadi cagaking tumandang

“Perang ora mung rebutan bandha donya

Nanging uga sirah lan atining bangsa

Bokor emas kebak kidung kaslametan

Kudu dijaga saka amuking asu ajak manca negara”

Sang Pangeran ora wedi pralaya

Ora gigrig dipegat nikmat bandha donya

Tansah nyawiji, greget sengguh ora mingkuh

Nundhung angkara murka kang wengkis lan angkuh

Tembang palaran tansah kumandhang

Njebol wuwungan pendhapa, nyebar pepadhang

Langit geter!

Rasa wedi lan mindher dadi lumer

(Ngayogyakarta, Februari 2020)

• Layang Kanggo Emak (Mulyati)

Mak, sliramu anyeksèni kridhaning aji kabudayan manungsa Jawi

tansah uga cinathet sesuluh hamemayu hayune nagara iki

wiwit saka jaman Kartini

kenceng ancas ing nguni:

sluman-slumun yasa dadi ramu

lembah manah tansah dadi sangu

“Aja ketungkul marang kalungguhan, kadonyan, lan kamareman

aja gumunan, aja getunan, aja kagètan, aja aleman

aja pisan-pisan gumun angadhepi mompyoré jaman iki

aja getun jroning panemu kang becik

aja kagèt kabèh iku mung pethingan

aja aleman ginayuh nyandhak sesawangan kekarepan”

Mak, senajan aku wong dhusun

wiwit cilik tansah nelangsa lan getun

pakaryanku mung tandur karo matun

nanging ora kendhat anggonku dikon kèri

sabab akèh sawan manis sing tansah mbebayani

Mak, najan pangkat luwih cilik, urip butuh diajèni

sing kudu kasinau, bab bakuné kadewasan dhiri

dadia wong kang piguna

rawé-rawé pait getirira dèn rantasi

ngadeg jejeg ora pijer miyar-miyur

sarwa ndedonga kabèh kagungane Ingkang Maha Widhi

Mak, sembah sujud tambahing pangèstu

aku amung saderma

ora nékad mring kang ala

kabèh iku merga ati rinasa prungsang

laras pénak lamun suci

kanggo pathokan gesang

tata tentrem lair kalawan batin

(Bantul, Maret 2019)

• Carita Wayang (Eko Wahyu Nugroho)

Sapa kandha wayang kuwi kuna?

Yen durung ngerti lakuning crita

Wiwit jejer tekaning paripurna

Dudu amung rikala gara-gara

Rentep-rentep piwulang kagambarna

Tindak-tanduk uga tata krama

Kang bisa tansah ngrembaka

Saka isining carita kang kababar

Kababar pitutur suci tumrap dhiri

Dhiri kang tansah nguri-uri

Nguri-uri kabudayan Jawa suci

Miguna mring nagari

(Ngayogyakarta, Februari 2020)

Baca Juga: [PUISI] Puisi Titik

• Ngejaman (Purwadmadi)

Jam

gumingsiré kala

dhedhongkèl mangsa lumuh cidra

sengkala tidha ngresepi dina

Jam

panjiret lena

wanciné lingsir sakèhing langsir

pasang brahala rakit walat cintraka

gèsèh gesahing lampah Sang Murwakala

Ngejaman seksi jaman

Yogya kang gumléwang ngetus ampas panandhang

kangslupan watak sabrang

awak-awak adus tirta sumuk sumeng angleng rata

nitik laku lampah cidra

(Ngayogyakarta, Februari 2020)

4. Contoh geguritan dari "Antologi Geguritan, Tresna lan Kuciwa" (2019)

ilustrasi menulis (pexels.com/cottonbro)

• Wong Enom (Kunthi Khusnun Insani)

Angin ngobahake godhong-godhong

Krasa adem Ian sumilir

Ing tengah sawah

Ana omah cilik saka pring

Gendheng godhong tebu

Jubine saka gedheg

Ing kono ana bocah

Bocah loro kang tunggal getih

Bocah sumringah akeh guyune

Dikancani swara prenjak

Kang gawe ayeming ati

Crita padha crita

Crita marang asmara

Asmara marang kanca

Ananging era lali ngibadah

Marang gusti Allah

Ingkang maha kuwasa

• Korupsi (Budi Susanto)

Korupsi,

kuwi jalaran ora resiking ati

kang bisa ngrusak nagara

amarga kuwi korupsi kudu dibrantas

Moral kang bejad,

para pejabat tinggi

kuwi bisa dadi tandha

rusaking nagara

Ing kono kene

korupsi kaya wis dadi budaya

budaya kang ala mungguhing bangsa iki

• Dongane Ibu (Desi Siswanti Maharani)

Guritmu nyuwek sepi wengi karang pradesan.

dadi kanca bence kang dadi tetembungan.

Kidungmu dadi japa mantra

nginthil laku jantraning duijana.

Ibu...

tembang-tembang dolananmu.

dadi cagak awak uripku.

jumangkah wani, mecaki donya klawu.

Ibu ...

dongamu sing ngengidung

muga-muga sing mawa tetembungan

dadi pengaji-aji

munthes satruning dhiri

• Agunge Wayah Wengi (Fani Ayuningtyas)

Ing wayah wengi

katon padhang kaya rina

sesawangan katon gemah ripah

kadya langit kebak lintang

gumerlap resik, apik sarwa temata

Bungah ati tumrap sesawangan

antarane lintang Ian rembulan

adhem ayem, tata, titi tentrem

ana ing kutha anggonku mapan

Kanthi puji syukur kang era kendhat

Hiring Gusti kang akarya jagad

mugi sedaya saged manfaat

• Asmara (Kabul Budhi Dwi Cahyo)

Sadina rasane saminggu

apa iki sing jenenge asmara?

Embuh cilik, embuh gedhe

embuh enom, embuh tuwa

padha kataman asmara

Asmara,

bisa gawe penggalih iki harsaya

Hanging,

bisa gawe ati iki lara

lara yen ditinggal lunga

Asmara

uga bisa gawe ati iki cilaka

cilaka yen tumlndak laku nistha

Apa bener wong ketaman asmara

gampang kena panggoda?

mula aja lali marang Sing Kuwasa

5. Contoh geguritan bertema kehidupan

Ilustrasi menulis. (pexels.com/Sam Lion)

• Anggerku (Yanik Agus Setyaningsih)

Ngger,
Biyung nyuwun ngapura
Ora bisa dadi biyung kang sampurna
Ora bisa nglegakne atimu

Ngger,
Uripku kebak kaluputan
Ngiwa luput, nengen luput
Rumangsaku aku wis manut
Bangun turut karo sing jare winasis

Nanging nyatane isih tetep luput lan diluputne
Lara atine biyung, ngger
Kepengin crita wae,
Ora enek sing gelem krungu
Apa maneh sambat, mung arep digeguyu

Kabeh wis ora percaya karo biyung
Kabeh ki nyatane ngapusi
Nanging biyung isih tetep percaya, ngger
Mung siji sing ora bakal ngapusi Gusti Kang Maha Agung

• Rumangsaku (Roewandi)

Rumangsaku kabeh uwong mesthi
Kudu ngerti benere dhewe
Amung luput salahe
Kang tumiba janma liya

Padha anggega kersane pribadhi
Ngugung nguja luntaking angkara
Yen kepagol asesanti
Rawe-rawe rantas malang-malang putung
Singa lena nemahi pralaya

Katon wewentahan ujaring kandha
Napsu angedhaton ing ati
Rasul lan malaikat ora kasat mata
Banjur buteng mbregudhul ora ngerti
Anggering tata suba sita lan agama

Nek atine kagol kepantong liyan
Embuh ora ngerti eling
Tutur muni saujar dadi ganjelaning ati
Ora perduli embuh salahe
Nanging rumangsaku luwih entheng mayang ing ati

Dadi luber ajur mung kadi maruta
Ganjelaning ati kaanggep sesendhon
Tinambahan eling marang
Lajer kang tinandur Gusti
Kanthi mangesthi sesanti aku kabeh kalepotan luput

• Tresna (Erlita Fajrani)

Tresna kuwi sepele
Tresna kuwi ya kowe karo aku
Tresnamu kaya surya
Nanging ya kaya samudra
Tresnamu bisa nekakake mega

Nanging saiki tresnamu kaya dahana
Awit aku mbok tinggalna
Langit data peteng
Ora ana candra apa maneh kartika
Atiku kaya bawana sing lemahe nela-nela
Maruta, kandhakna yen aku isih tresna

Baca Juga: [PUISI] Puisi Tak Bersayap

Rekomendasi Artikel

Berita Terkini Lainnya